Friday, September 30, 2016

आणखी एक दिवस

आज वाईच उशिरच झाला व्हता उटाया, पोरं अजूनबी झोपलीच व्हती. पप्पू रातच्याला उशिरा आलाता कामावरनं, तिथंच अभ्यास करायचा, घरी एवढ्या पोरातनं कुटुन वेळ मिळाया वाचाया. लखन तर अजून लहान व्हता, साळंला जायचा नि परतून आजीकडं जाऊन बसायचा आईची वाट बघत. म्हातारीचा जीव होता पोरांवर. सुनितालाबी पोरीसारखी बघायची. गीता नुकतीच मोठी झालीती, सुनिता तिला आपल्यासंगट कामावर न्यायची, इथं झोपडपट्टीत कुणी काय आगळीक केली तर? लय भ्या वाटायचं सुनिताला, त्यात पोर देखणी, रुपानं सुनितावर गेलंती, पण रंग उजळ होता. साळंत जायची, पन आता ते बी बंद झालंतं, आई बरोबर कामाला गेलं की नजरेसमूर रहायची नि काम बी हलकं व्हायची, हल्ली २-३ घरची कामं पोरगी एकट्याच्यानं करायची. सुनितानं एकदा तिच्यावरनं बोटं मोडली, "देवा चांगल्या घरात पडू दे रे पोर" म्हणत उठून मोरीतल्या पाण्यानं त्वांड खांगाळलं आन रिकामा हंडा घेऊन ती घराबाहेर पडली.

बाहेर सकाळची लग्बग सुरू झालीच व्हती, आठ-धा बाया नळावर आल्यात्या, पाणी भरता भरता तुजं कसं, माजं कसं चाललंतं, पाण्याला शेजारची रेखाबी आलती. पोरीची हळद बी उतरायची व्हती अजून तर घरच्या कामाचा सगळा बोजवारा डोक्यावर घेतलाता तिनं. सासू लय गुणगान करायची. तिला बगून सुनिताला तिच्या नवलाईच्या दिवसाची आठवण व्ह्यायची. सुनिता सावळी होती, पन चार-चौघीत उठून दिसायची नि कामाला वाघ. गंगाक्कानं आपल्या पोरासाठी तिला एका लग्नात हेरलंतं. रंगा रिक्षा चालवायचा, उत्पन्न बरं होतं. पोरगा विशीला आलाता, तवा सोयरीक जुळवायला हवीच होती. गंगाक्कानं सुनिताला मागणी घातली नि आठव्या दिवशी सुनिता सून बनून ह्या घरात आली. घरात सासू, सासरा नि रंगा. एक दीर व्हता, त्यानं वेगळा घरोबा केलेला, दोन घरं सोडून रहायचा. झोपडपट्टी असली तरी घरं विटांची होती. घरात मोरी-संडास होते. रंगा चार पैसं राखून व्हता. लई सुखाचं दिस हुतं. पहिल्या दोन सालातच पप्पू नि पाठून गीता झाली. संसाराला हातभार लावाया म्हनून सुनिताबी कामावं जाया लागली. सगळं सुरळीत व्हता व्हता काय कुनाची दृष्ट लागली काय बा, रंगाला दारूचं व्यसन जडलं. पहिल्या पहिल्या गम्मत म्हनून पितोय म्हनायचा, हफ़्त्यातनं एखाद दिवस प्यायचा. सुनिताबी म्हनली असू द्या. रिक्षावाल्यांबरोबर जातोय, चार लोकात त्यांच्यासारखं वागावं लागतंय आनि त्याला पन बरं वाटतंय. पन हळूहळू पिणं रोजचं व्हाया लागलं. सुनिताबी गप्प बसणारी व्हती व्हय, रंगा आला की रोजची भांडाभांडी व्हायची.

एक दिवस रंगा घरी आला, येताना मटण घेऊन आलता. पोरांना कापडं, सुनितासाठी डोरलं. सुनिता खुश झाली, म्हनली देव पावला. धन्याला अक्कल गावली. पन असं व्हाया नशिब पाहिजे की. रंगा रिक्षा इकून आलता. सुनिताला काय उमजंचना. सासूबी रडाया लागली. पोरं बावचळली. सुनितानं रंगावर लई त्वांड सोडलं. त्यादिवशी पहिल्यांदा रंगानं सुनितावर हात उचलला. सासू मध्ये पडली तर तिलाबी ढकलून दिलं. म्हनला तुला माझं सुख बघवत न्हाई. मित्रांबरोबर धंदा काढतोय म्हनला. चिडून घराबाहेर पडला नि घरी आला ते झोकांड्या खातच.


मित्र कसले टवळे मेले. ह्याच्या पैशानं रोज दारू-मटण ढोसायचे. रोज नवीन धंद्याच्या गोष्टी करायचे. रंगा मात्र रोज श्रीमंतीची स्वप्नं रंगवत झोपायचा. चार ठिकाणी पैसं बी दिलं कुठं कुठं गुंतवाया. पन परतून कायच मिळंना. रंगा पैसं मागाया लागला तसं एकेकाचं येणं बी कमी व्हाया लागलं. रंगा एकटा पडला. सगळा राग बायका-पोरांवर काढाया लागला. त्यातच सुनिताला पुन्हा दिवस गेले. तर पोर माझं नाही म्हणाला. त्या दिवशी मात्र सासूनं केरसुणीनं झोडपला त्याला. माज्या सुनंला कायबाय बोललास तर हाकलून काढते म्हनली. रातभर सुनिता रडत व्हती. पण त्या दिवसापासून तिनं रंगा सुधरायची आस सोडलीच. आपल्या पोरांसाठी आपनच कंबर कसायची असं ठरवून टाकलं.

रोज रंगाच्या हातावर पाच रुपे ठेवायची. तो बी कुटं कुटं जाऊन दारू घेऊन यायचा. त्याच्या नावची भाकर नि भाजी सुनिता काढून ठेवायची बाजूला. कधीमधी गोडधोड करायची तर ते बी ठेवायची. पन बोलणं टाकलं ते टाकलंच. सासू लई समजवायची, प्रेमानं वाग म्हनजे सुधरंल म्हनायची. पन सुनिताला त्याला बघितलं की तोच दिवस आठवायचा. माज्या नशिबात एवढाच संसार आहे म्हनायची. गळ्यात डोरलं हाय नि कपाळावर कुक्कू हाय म्हनून हा दादला म्हनायची. कितीतरी वर्ष असाच संसार केला दोघानी. नि एक दिवस तो बी उधळला गेला.. दारुनं एक जीव आणखी घेतला. चार दिस सगळे रडले नि परत कामाला लागले. पोट भरायचं तर राबायला हवं. सुनिताबी राबली, धुणी-भांडी केली, दिस-रात काम केलं, पन कुणाम्होरं हात न्हाई पसरलं.


"ए सुने हंडा भरला की" रंजीच्या हाळीनं तंद्री मोडली सुनिताची. लगबगीनं पाणी घेऊन ती घरी परतली. पोरं उठलीच व्हती. धाकल्याला आजीकडं धाडून ती गीतासंगट बाहेर पडली, आज पहिलं काम सिंध्याचं कराया पायजे, नाईतर भाभी बोल लावंल असा ईचार करत सुनिता बिगीबीगी चालायाही लागली.

आणखी एक दिवस सुरु झाला..

Wednesday, September 28, 2016

संभाजीराजांचा पोवाड़ा - लहान मुलांसाठी



@copyright manogate.blogspot.com - Do not use without permission

जिजाऊ:
मी जिजाऊ. हिंदवी स्वराज्याची राजमाता. 
शिवबाला घडवण्यापेक्षा मोठी जबाबदारी स्वराज्याने माझ्यावर टाकली होती, ती शंभूला घडवण्याची . 
सईबाई वारल्यानंतर  वर्षाच्या शंभूसाठी मीच आई होते आणि मीच बाबा. 
मराठयांचा हा युवराज केवळ शूर वीरच नव्हता तर कलेचा जाणकारदेखील होता
संस्कृतबरोबरच इतर  भाषा त्याला येततो उत्तम कवी होतालेखक होता

शिवाजीराजे :
मी शिवाजीराजे भोसले
शंभूबाळाचा पितापण त्याही आधी रयतेचा माय-बाप
रणांगणावरील मोहिमा आणि राजकारणातील डावपेचांचे बाळकडूच मिळाले होते जणू शंभूराजाना
शंभू अवघा  वर्षाचा असताना त्याला राजा जयसिंगांकडे पाठवावे लागलेहिंदवी स्वराज्यासाठी हा त्याग गरजेचा होता
रयतेचा हा लाडका युवराज जिजाऊंच्या मृत्यूनंतर मात्र पोरका झालाभरकटलामुघलांना जाऊन मिळाला
पण आपली चूक उमजून तो परतला, तो मुघलांचा कर्दनकाळ बनूनच

संभाजी:
मी संभाजीआऊंचा बाळ,  राजांचा छावा
मला इतिहासाने कधी उद्दामकधी बेजबाबदार म्हटले तर कधी शूरवीरधर्मरक्षक . 
मी एक राजा होतोउत्तम शासक होतोपण साहित्यिकही  होतोकवीही  होतोधर्माचे ज्ञान होते मलाअनेक भाषा येत होत्या
मी चुकलोपण त्यातून खूप काही शिकलोमी भरकटलोपण सावरलो देखील . 
- शब्दात वर्णन करता येईल इतका सोपा-सरळ कधीच नव्हता हा मराठयांचा युवराज
ऐकायाचेय तुम्हाला कोण होता संभाजी.. ऐका ... 

श्री शंभोशिवजातस्य मुद्राद्यौ रिव राजते | यदं कसेविनी लेखा वतर्ते कस्यनोपरि ||

धर्मवीरकर्मवीरराजा शंभू
जिजाऊचा शंभूबाळ
शिवरायांचा संभाजी
रयतेच्या युवराज
यवनांचा काळ
आलमगिरीला पाणी पाजणारा
 मराठी ह्रदयसम्राट संभाजीराजे भोसले


(तुतारी)

 (गाणे
पहिले नमन माझे संतांना
नामदेव ज्ञानरायांना
दूसरे नमन करतो स्वराज्याला
जीजाऊला शिवाजी राजाला
(~ गाणे)

आणि तिसरे नमन तुम्हा रसिकांना. ही शौर्यगाथा ऐकायला तुम्ही आज आलात, तुमचे मन:पूर्वक आभार 

(गाणे
पहिले नमन माझे संतांना
दूसरे नमन करतो स्वराज्याला
तिसरे नमन रसिक राजाला 
सांगतो कथा ऐकावी आज
छावा सिंहाचा शंभुमहाराज जी जी जीSS शंभुमहाराज जी जी जी जी जी जीSS
(~ गाणे)

शंभू अगदी लहान असतानाच सईबाईंचा मृत्यु झाला
जिजाऊनी शंभूला आपल्या पदराखाली घेतले
जसे शिवबाला घडवले तसेच शंभूला देखील घडवले. 

(गाणे)
मुग़ल दरबारी गेले शिवरायशंभू संगअवघे नऊ वय,
औरंगाने केला पहा घातबाप लेक केले जेरबंद
(~ गाणे)

पेटाऱ्यात बसून दोघे आग्र्याहून निसटले. 
पण एकत्र प्रवास करणे धोक्याचे होते. 
मोरोपंतांकडे शंभूला एकट्याला ठेवून राजे परतले. 

(गाणे)
वय होते कोवळे जरी, काळीज वाघाचे तरी
बटुरूप घेऊनी बाळ परती दरबारी जी जी जी SS.. परती दरबारी जी जी जी जी जी जीSS
(~ गाणे)

शंभू धर्मशास्त्रशस्त्रभाषा सगळे शिकले . 
अवघ्या १४व्या वर्षी त्यानी संस्कृत मध्ये "बुधभुषणंहा ग्रन्थ लिहिला. 
अनेक कवितापुस्तके लिहिली. 


शंभुराजे कवी मनाचे होतेपण शूर वीर पराक्रमी ही होते. 
शिवरायांच्या मृत्युनंतर स्वराज्याची जबाबदारी शंभुच्या खांद्यावर पडली. 


शिवाजी तो अब नहीं रहाअब इन चूहों को मसलना आसान हो गया है
हम दख्खन जाएंगेमुग़ल सल्तनत का झंडा रायगड पे लहराता देखना है मुझे

(सगळे मिळून
इन्शा अल्लाह SS इन्शा अल्लाह SS

(गाणे)  
औरंगाने केले ऐलानकरा राख सारा दख्खन
आदिलाला धूळ चारुन निजामाचे रण कंदन
(~ गाणे)

औरंगाने आदिलशाही आणि निजामशाही जवळपास संपुष्टात आणली. 
पण त्याच औरंगाला मराठयांनी मात्र जेरीस आणले. 

(गाणे)  
औरंगाने केले ऐलानकरा राख सारा दख्खन
आदिलाला धूळ चारुन निजामाचे रण कंदन
कूच केली मराठी मुलखातराख केली घर दार शेत
राज्यात झाला हाहाकारराजा वाचव आम्ही पामर
हाती घेई नंगी तलवार देई ललकार शम्भू सरदार जी जी जी SS शम्भू सरदार जी जी जी जी जी जी SS
(~ गाणे)

(सगळे मिळून गर्जना)
हर हर महादेव SS हर हर महादेव

संभाजी राजे केवळ मुघलांशी नाही लढलेत्यानी पोर्तुगीजांशी ही दोन हात केले. 
स्वराज्यातला एक ही किल्ला, आरमारातले एक ही जहाज शत्रूच्या हाती पडू दिले नाही. 
मूठभर मावळ्यांना घेऊन ते लढत राहिले पण... फितुरीने मराठ्यांचा गळा कापला. 
संगमेश्वर मुक्कामी मुकर्रब खानाने संभाजीला अटक केली. 

संभाजी राजांबरोबर कवी कलश आणि इतर काही सरदारांना देखील अटक झाली .  
त्यांना भुदरगड येथे औरंगजेबासमोर सादर करण्यात आले. 

संभाजी,  मुग़लों की गुलामी कबूल कर
तेरे सारे क़िले हमारे हवाले कर दे
हमारा सरदार बन जा
हम तेरी जान बक्ष देंगे

औरंगजेबाने संभाजीला शेवटची संधी दिली. 

औरंगजेबामी मेलो तरी बेहत्तर पण हिन्दवी स्वराज्य तुला मिळणार नाही
माझे मावळे लढतीललढतच राहतील

(गाणे
डोळ्यांत फुलला अंगारफर्मान केले जाहीर
करा काया ह्याची जर्जरझुकवू दया तख्तापुढे शीर
(in sad voice) झुकवू दया तख्तापुढे शीर
(~ गाणे)

४० दिवसतब्बल ४० दिवस  संभाजीचा छळ सुरु होता. 
तरीही त्या नरसिंहाने मुघलांपुढे मान तुकवली नाही. 

अखेर ११ मार्च १६८९ ला ह्या धर्मवीराने आपले प्राण त्यागले. 
पण तरीही औरंजेबाला मराठ्यांचे राज्य काबीज करता आले नाही. 

(सगळे मिळून गर्जना)
हर हर महादेव SS हर हर महादेव

(गाणे
गरजली मराठी मातीघेऊन शस्त्र ही हाती
आया बाया पोरे ही लढती
जोहार भगव्यासाठी करती जी जी जी SS भगव्यासाठी करती जी जी जी जी जी जी SS
 (~ गाणे)

संभाजीनंतर राजारामाने स्वराज्याची धुरा सांभाळली
२७ वर्ष औरंगजेब महाराष्ट्रात लढत होता
पण मराठी राज्य जिंकायचे त्याचे स्वप्न काही पूर्ण झाले नाही
हे स्वप्न उराशी घेऊन अखेर महाराष्ट्रातच त्याचा मृत्यु झाला

(गाणे)  - 
एक झाली हिन्दवी प्रजा
रक्षण्या भगव्या ध्वजा
ऐसा होता शंभू बाळ राजा
नाही पराक्रमी कुणी दूजा

(सगळे मिळून गातात)
वाकूनी मुजरा करा मानाचा जी जी जी SS
वाकूनी मुजरा करा मानाचा जी जी जी जी जी जी SS
 (~ गाणे)


बोला -

छत्रपती संभाजी महाराजांचा विजय असो 
छत्रपती शिवाजी महाराजांचा विजय असो 
राजमाता जिजाऊसाहेबांचा विजय असो 
हर हर महादेव 
जय भवानी जय शिवाजी